Motra ime ishte qaq e vogël kur kemi vizitu babën në Pejë. Burgu i Pejës ishte plotë me t’burgosun shqiptarë. Pse e di këtë? Si fëmijë, pra isha e vogël nuk shkojsha në shkollë. E di sepse para burgut mblidheshim krejt familjet që kishin me hy me i vizitu të burgosurit edhe me ndonjë torbë kështu n’dorë {bënë se mbanë torbë në dorë}.

[…] Po këto trishtime që i bartë fëmijëria do të na përcjellin tanë jetën, sepse fëmijëria len gjurmë. Për fat mua nuk më ka shëndrru në një njeri të urrejtjës, por m’pëlqen që nuk m’ka mundë harresa. I mbaj n’mend, për shkak se kurrë nuk i marr si personale, por kujtoj që i ndaj me gjithë ata njerëz që pritshin me i pa të vetët në burg. I ndaj me gjithë ata njerëz që kane qenë të, të leqitur, familje të dënuara politike të leqitura nga shoqëria dhe kur as kojshiu nuk ka ardhë më t’vizitu sepse ka pasë frikë.

‘O babë, a ke mujt ti? Se je smutë e je lodhë e s’ke hongër’. Ça i kishim pa lajmet. Thotë, ‘Jo, more’, tha, ‘babë, a din sa ka ma shumë se une atje? Une veç njo prej, veç njo prej gjithë ata njerëz që jonë konë. Edhe kush neve, kur tregojsha…’ Edhe u kthy pak mrapa. ‘Kurrë’, tha, ‘nuk ndahen minatorët. Dhe nëntoka’, thojke, ‘ka me lëvizë’. Thojke, ‘Se na e dijmë, kjo osht’ pasunia, kjo osht’…’ […] Njifarë morali ta ngritte. Kurrë nuk e harroj çfarë ndjenje ma ka jep edhe që kanihere s’kishe nevojë mo për sqarim tjetër, sikur, sikur e kuptojsha veç në shikim e tij, pa, pa, nashta pa spjegu kurgjo ma tepër.

 

Nashta edhe u frigojsha me pytë ma tepër, mos po ndodhë najsen edhe ma, edhe ma keq. Po prej tij çka ka reflektu, domethonë edhe ajo pjesa që…. ‘Ja ka vlejtë’, kështu e tha. ‘Po shumë bre babë, po ti s’ka lidhje edhe mos me pasë qenë. Tonë e kanë ditë që je smutë’. ‘Jo’, tha, ‘une kurrë s’kisha mujt pa qenë me ta’. E kështu. E di që secilën herë kur bohen [përvjetoret], se nuk i du fort datat me, me i kujtu përkujtimet për ate, për ate…. Po edhe kur shkoj, se kam qenë edhe vet në minierë disa herë, kom qenë e kom lypë numrin e babës atje. Numrin 618 e ka pasë. Kom shku në horizontin e dhjetë, se thjeshtë dojsha veç me ditë.

Baba im…. Po shifni, në atë kohë nuk ka pasë shkrime, regjistrime të muzikës, as fletore me pentagram me nota. Ai ka qenë vetë rapsod, vetë meniherë tekstin edhe muzikën e ka bo. Por, ato s’i ka shënu kërkush, s’ka pasë mundësi atëhere m’u inçizu.[…] Dhe ai ka vendosë për këtë shkollimin tim, që une t’bahem muziciente, të shkoj në muzikë… se në atë kohë nuk ka pasë, ka qenë dishka jo e zakonshme që t’shkon femna në shkollën e muzikës me violinë. Na gjujshin fëmitë në rrugë më gurë kur t’na shifshin, se me violinë po shkoj në shkollë t’muzikës…. Si femën ka qenë pak jo e zakonshme.

Kur n’ata [moment] po vjen ni bashkëpunëtor që u kanë i Këshillit, aty që ka punu n’Këshill goxha n’moshë i vjetër, Ismeti, po mbiemni i tij nuk m’kujtohet edhe po thotë, ‘Pasha Zotin, ti vajzë, Zahrije, Këshilli u rrethue krejt me inspektorë’, tha, ‘edhe p’e kërkojnë një vajzë me flokë kaçurrele’. Edhe i kisha flokët e gjata domethanë deri këtu {tregon gjatësinë e flokëve me duar}, i kisha kaçurrela flokët, krejt… edhe njeri i ri atëhere, ndryshe. Tash s’kish tjetër vajzë me flokë kaçurrela përveç meje (qeshë). Aty, po m’thotë Ibra, Ibrahim Makolli, ‘Po çka kanë punë ata me Zahrinë? Zahria osht’ me post t’vogël’. A po m’kupton? Ata s’pe dijnë se kush përcjellet, çfarë punë kom kry edhe qysh m’kanë përcjellë ata edhe qysh i kanë ditë punët sikur policët për shembull.

Edhe thanë, ‘Në qoftë se o për me na marrë, une jom sekretar i Këshillit, Behgjet Shala, ti je anëtar i kryesisë, baci Adem, kryetar’, tha, ‘[të] na marrin neve t’mëdhajëve, s’kanë punë me Zahrijen’. ‘Ani Zahri, a ki hongër bukë’? Thashë, ‘Jo, s’kom hangër’. Hajde, qitu afër Këshillit o ni burektore, e hamë kah nji burek”. […] Kur taman jena dalë, t’mu kanë vërsulë mu, drejtë te unë inspektorët edhe papritmas m’kanë kapë edhe m’kanë kontrollu se kanë menu që kam armë edhe jom e armatost. Edhe une e nxorra veç letërnjoftimin n’dorë edhe ma panë aty edhe tash Behgjetin ata s’kanë dashtë me marrë, me siguri… po edhe mu, edhe Ibrahim Makollin. Po, për Ibrahim Makollin kanë menu që osht’ Agron Ramadani. Se këta përmes telefonit, kur ka folë Agroni me zonën e Llaushës atje n’telefon, krejt përgjimet përmes telefonit i kanë bo.

Edhe n’atë moment, kur na kanë marrë Ibrahimin e mu, na kanë futë n’makinë edhe i kanë mbyllë dyert edhe ai e ka lajmru stacionin aty kryesor 92-shin, tha, po ia ban n’serbisht e unë e kuptova menihere, tha, ‘E morrëm Zahrijen edhe Agron Ramadanin’.

Atëhere krejt gratë e Gjakovës kanë qenë t’mbylluna me çarshaf, jo vetëm t’Gjakovës, po krejt Kosovës. T’reja, t’vjetra, tona t’mbylluna me çarshafa, e keni pa me çarshafa qysh duken. Edhe tash ishte aksioni n’Gjakovë me e hekë çarshafin. Une sa kom qenë, kom qenë e re more s’e di a i kom pasë dhetë vjet, 12 vjet, po mendoj për çarshaf. Punojsha me gratë, se kanë qenë shoqatat e grave ato gratë ma t’vjetra ma asi. Edhe unë punojsha me ta. Kishim aksion me shku n’çdo familje me e bindë që ‘nona jote, motra jote që jonë t’mbylluna duhet me hekë çarshafin’. Edhe ky ka qenë nji aksion i përgjithshëm m’u shplu gratë, ajo ka qenë shumë e vështirë. Tona n’Gjakovë kërkon s’e ki pasë kështu serbez si na që ecim, me çarshaf, keni ni, keni pa çka osht’ çarshafi. Ajo ka qenë detyra primare, me hekë.

[…] I stimulojshim haptaz, ‘Ka ardhë koha me hekë çarshafin! Besim’. Krejt organizatat politiko-shoqërore, secili e ka pasë për detyrë familjen e vet. Edhe nona jeme ka qenë me çarshaf, e që osht’, barëm ato e maj n’mend mirë. Kur erdh koha me hekë çarshafin se u organizojshin tubime sikur tash që dalin qitu te… n’shesh. Tona gratë, ekzistojnë fotografitë e sene, me e hekë çarshafin, dikush e hekë me nervozitet, dikush e hekë kadale. Nonës teme i vijke marre, thojke, ‘Qysh une jom plakë, me hekë çarshafin?’ Kanë pasë për detyrë me dalë n’shesh, po ekzistojnë fotografitë, fotografi t’gjalla, e hekshin ato, e u shplojshin. Ato që ishin t’reja u vesh’shin me kostime t’reja, me pallta, me mantilla, i rregullojshin flokët te berberët, te frizerët dhe dilke. Na mas tyne shkojshim, iu bojshim shoqni, që ishim na t’rijë. Vajzat e reja jonë mbyllë, vajzat e reja si u bojke pak vajzë e zhvillume, ato u duhke me izolu. Jo sikur tashti, gjithçka sllobodë [shlirshëm].