Pjesa e Dytë
Selman Boçolli: Unë kom qenë iniciator, po shkojmë te ta. E kem bo, vllau “Po”, shumë i fortë, ka prirë edhe jemi shku te ta atje. Kur jemi shku aty kishin pasë ardhë edhe mirë bamë, se se aty ndërkohë derisa shkumë na e gjetëm axhën që u konë bile Haxhi i vjetër, qai që ua ka falë tokën, ka qenë gjallë hala, derisa e gjetëm ata me shku bashkërisht edhe me të. Aty paskan ardhë, mbush oda plotë më të rijtë, nismëtartë e pajtimeve të gjaqeve.
Në krye ka qenë Anton Çetta, Ramiz Kelmendi, Bekë Lajçi, Flamur Gashi që tash osht’ në Shqipëri. Ka qenë Havë Shala, ka qenë Nurije Zeka e Raushiqit, fshatit Raushiq se ju jeni ma të reja edhe shumë të tjerë të cilët ndoshta për së liri më qenë kështu të gjithë i njof edhe i kujtoj për së miri që aty.
Kanë fillu bisedat. Ni fjalë më duket që s’e harroj kurrë Anton Çetta e pyeti Haxhinë, mixhën tonë, tha, “Sa vjet i ke bo?” Tha, “Tetëdhjetë e tri.” Tha, “Ishalla edhe unë i boj qaq”. Atëherë u bo nifarë gazmendi aty, a din. Kështu që, jonë çu ka jep, “Kush e ka menën,” tha, “m’u pajtu çonu qetash burra”, edhe jonë çu në kamë, jonë marrë në ngrykë aty të gjithë edhe unë me ta krejt edhe komplet. Na kanë kthy drekë, por osht’ nji moment shumë ma i vshtirë tash, jo ma i vështirë po osht’ konë interesant, menjiherë si jemi marrë ngrykë e jemi ul me pi ka ni kafe, kanë ba fmija tyne në vrap yyyyy {onomatope} se kati i dytë e asi kanë vrapu, në vrap kanë shku në bahçe tonë e i kanë thirrë tontë edhe kanë lujt top tanë ditën e gjatë.
Ajo ka qenë interesant, thojsha, “Ku-ku, ça kokëm konë, si s’na ka ra në mend edhe fmija”. Ka ndodh që fmija tonë me fminë e tyne në shkollë fillore kanë qenë ni klasë. Kur vrapojshin me lujt njonën anë ose kështu, tha, “U nalshin trrak {onomatope} edhe mos me ardhë deri te…” a din asi momente, pak a shumë të vështira kanë qenë. Ma e vështira ka qenë me majtë na, po mendoj asisoji deri te pajtimi, edhe na edhe ata, mos me ardh deri te ni zamkë ma e vështirë apo tragjedi ma e madhe.
Prej atyhit na kanë marrë katër vetve, dy prej palës tyne, edhe vllaun edhe mu, edhe kemi shku për Lumbardh. Thanë ta shfrytëzojmë, tash e kemi motivin që gjaku i parë, gjaqet e para që janë falë në trevën e Kosovës janë të fshatit Raushiq prej neve edhe me pasë nifarë lloj autoriteti ma të lartë edhe motiv ma të madh kur të shkojmë atje, se nuk kanë besu që pajtohem na, kërkush as në rreth. Kemi shku në Lumbardh.
Erëmirë Krasniqi: Ka qenë si ceremoni, tubim, a qysh?
Selman Boçolli: Vrasje ka pasë edhe aty…
Erëmirë Krasniqi: P’e di, po momenti i pajtimit a ka qenë ashtu i organizum si ceremoni?
Selman Boçolli: Me të thanë të drejtën ata, organizimet për aty kanë qenë, po mendoj e kanë organizu, kanë pritë krejt po na tash qysh kem prej atyhit me shku në Lumbardhë. Ata e paskan pas të përgatitne tre veta përpara që do me shku edhe në Lumbardhë me mujt mi pajtu edhe atje. Kemi shku, kemi nejt nja dy orë a tri orë. Fillum pak me disa të ri kështu pak me gjujt fjalë që s’po na… a di Boçollt kush janë konë, dy gjaqe të randa i kanë falë e ju kështu.
Mirëpo nuk kanë dashtë atje edhe e shukatëm me qaq. Edhe tham, “Kur të na bani, kur të përgatiteni ju mirë edhe na nuk ndahem, nashta vimë e flejmë te ju ditën e natën, pa u pajtu se lajmë.” Por sot e ksaj dite nuk jonë pajtu ata, kështu që….Mandej unë për veti të shtuneve dhe të dilleve më kanë marrë vetëm mu tash, kom shku në shumë pajtime të gjaqeve, kom ndiku kah ana në mënyrë indirekte me njerëz, bile ni…
Erëmirë Krasniqi: A keni naj rast konkret?
Selman Boçolli: Po, e kam ni rast. Familja e Balaj të Isniqit, e kom pas shok vllaun e tinaj, Tafë Balaj quhet, shok të shkollës së mesme. Edhe paskan qenë Mark Krasniqi me tre-katër vetë, tri herë a katër, dikur pak janë nervozu e u ka mshel derën baba i tyne se ja kanë vra vllaun qati Tafës. Domethanë, ja kanë vra vllaun si ka ardh prej Rijekës për pushim si u kanë atje në studime edhe prej bahçes vet, ja kanë vra në oborr tina, para babe, para nane, pa ditë për çka osht’ vra hiç.
E tash e kom marr përsipër me ta me bisedu. Kur osht’ ardhë puna e krejt, ja kom pasë ba projektin e shpisë pa të holla ja kom bo se për shkak se kështu… edhe ai baba i tyne tanshi i kam pëlqye në muhabet, kom nejt me ta, mu ka ba ma shumë shok baba i tij se kushedi se çka. Po vjen djali i tij tha, “Veç ti në mujsh me bind babën,” tha, “se nuk e ka ndërmend me pajtu, me fal gjakun”.
Kom shku, kom bisedu me të, ai tha, “Nuk po muj më të thanë ty kurgja hiç,” tha, “veç nuk muj m’u pajtu,” tha, “kurrqysh.” Bre andej e bre këndej e kom bind, edhe te Verrat e Llukës ka dalë ky Tafa edhe e ka falë vllaun.
Erëmirë Krasniqi: A ka qenë emocionuese?
Selman Boçolli: E tash këtu fjalët kanë qenë shumë interesant. Ai, Tafa shoku jem tha, “Po m’thotë baba kur po lëshohet ai vrasësi prej lufte, prej burgut, si p’e lëshojnë në pushim, del menjiherë në Deçan në publik kështu, edhe kur të jom unë ose baba ose dikush, vllau tjetër, ju del përballë për me pa”. Jom kthy, thashë, “Tafë, ti je intelektual, me vra e vret vehtën. Me vra atë mos kujto që nder osht’ dishka. Vllaun nuk e ngjallë kurrqysh. E baba, osht’ vështirë, mas vështiri për babën, se unë e ti duhet m’i kuptu. A e kam pasë të lehtë unë a?” Thashë, “Por, a ma lehtë osht’ me të dalë pa u pajtu apo osht’ ma randë për ty, tash cilën ta merrsh, apo masi je pajtu, se të thojnë gjithkush, ‘Jo, janë pajtu ata, le të del ku të donë’”. Tha, “Vallain,” tha, “qekjo fjalë, valla më ke qitë…” thashë, “Po,” thashë, “se të del përballë ai atje, e je i papajtum, dikush të thotë, ‘Qysh s’po guxon me vra, a diçka?’ Të nxitë.” thashë, “Por, kur e ke pajtu, je pajtu me të e ke kry, s’ja ke falë atij gjakun, ja ke falë popullit. Edhe populli e din kush je edhe krejt e çdo gja, ajo osht’ ndera ma e madhe.” Tha, “Qetash më ke ngushtu,” tha, “unë te Verrat e Llukës kysmet kam me dalë”. Edhe ka dalë e ja ka falë.
Ishin rastet shumë të prekshme, secila specifikë të veten. E nuk e kom ditë edhe s’kam mendu kurrë, unë kom mendu që vetëm na jemi qashtu edhe disa. Mirëpo, specifikat tjera jonë kanë edhe shumë, edhe shumë ma të randa, djalë hasreti, djalë…. Çdokush ka pasë kush e di se çfarë asi tmerreve të mdhaja edhe puna që osht’ ba, mendoj, që ni e keqe prej popullit tonë, ni e zezë që kishte mbjellë, mbetë ose mbijetu tradicionalisht, u bo traditë ajo se nuk ka qenë tradita jonë, ishte konë, ja kishte pasë nxanë frymën këtij popullit.
Kështu që mas asajna, unë e kom ni, më ka ardhë rasti e kom ni shok këtu, vajza e tij ka shku e ka kry magjistraturën në Amerikë, ni qytet Ohajo, a s’po di ku atje edhe po më tregon që ja ka jap profesori temën kur e ka kry magjistraturën, ja ka jep temën, “Hajt ni temë prej Kosove”. Ajo e ka zgjedh, Pajtimin e Gjaqeve, edhe janë çudit krej salla kur jonë kanë aty, thotë, “Temë ma të mirë kurrë nuk kam ndëgju se nuk ndodh organizimi publik m’u ba ashtu me hek pajtimet e gjaqeve atje”.
Kështu që, fatmirësisht t’u ju faliminderu edhe intelektualëve e profesorëve edhe rinisë, se nisma osht’ bo prej fshatit Prapaqan të Deçanit, me 2 Shkurt 1990, që tash e bamë manifestimin kur kesh të tregova atë ditë {i drejtohet intervistuesës}, kesh edhe unë në fshatin Lumbardh, komuna e Deçanit.
Erëmirë Krasniqi: A keni qenë në Verrat e Llukës?
Selman Boçolli: Kom qenë te Verrat e Llukës herën e parë. Kom qenë, u bo manifestimi para dy vjete prapë.
Erëmirë Krasniqi: Po, me 1 maj 1990?
Selman Boçolli: Po, aty kom qenë. Aty ka qenë, nuk e di ma krenari ma e madhe nuk ka pasë, tanë atë publik me pa aty. Unë i kam pa prej gjitha viseve të Kosovës si kanë mrri, ka pasë edhe prej Maqedonie, edhe prej Malit të Zi, pak ma pak prej Shqipërie. Por ka qenë pranvera, nuk e di qysh e kanë pasë sikur m’u kanë organizu krejt dyert e oborreve të atyne fshatrave që kanë qenë të hapne. Krejt dyert e fushave, bahçeve, bashkësive e kështu, kanë qenë të hapne. Kështu që, nuk ka mbet kush e as nuk ka pasë kurrfarë pengese njoni me tjetrin, por të gjithë janë hi nëpër bahçe, nëpër oborre, nëpër kështu…. Edhe krenaria më e madhe kur u përmbyll ajo, jo ceremonia po ajo, po mendoj akti i faljeve që u bo me të gjitha pozitive edhe kanë dalë kanë falë në atë binën.
Aty më kujtohet ni insert, Zekeria Cana, tri metra a katër prej tinaj, tash po del sikur ni shok i imi i shkollës, i gjimnazit, ka qenë sekretar i Sekretariatit për Punë të Brendshme në atë kohë, Bedrush Shala. Tana u frikofshin që ka me pasë aksidente diçka me policinë e knena. Se ka qenë…
Erëmirë Krasniqi: Keni qenë të rrethun?
Selman Boçolli: Po, të rrethum. Mirëpo, unë kom thanë gjithmonë në qoftë se osht’ qai shoki sekretar qaty, s’ka jap dorëheqje hala, nuk ka me pasë kurgja kah aspekti i ktyne, mos u frigoni kurrkush hiç. Edhe frika nuk e zgjedh problemin, a din. Kështu që, kanë shku me nifarë lloj, pa drojë të gjithë kanë shku, edhe m’u mbyt kanë shku të gjithë asisoji.
Por, kur ke fjala t’u dalë prej atyhit, t’u u zbraz, kanë qenë nja dy ura, ni kanal aty bash të Verrat e Llukës edhe ka piskat dikush prej turme, s’di çka për policët, “Largonu prej ktuhit”, ata kanë ba “Rrrrp” {onomatope} edhe kanë dal në të dy anët m’i nxjerr ata që po piskasin. E ka desh setrën Zekeria Cana, profesori i ndjerë, edhe e ka gjujt në popull, “Shukatuni, kurrkush mos folni hiç sen në dynje!” U dalë ka fol me ata, u thotë, “Unë e marrë përsipër, që kanë qenë të ri kushedi çka, me emocione….” edhe e shukati atë pa kurrfarë problemi hiç, edhe kemi shku të gjithë kah shpija.
Erëmirë Krasniqi: A dulët ju edhe fizikisht me folë edhe një herë aty përpara, a jo?
Selman Boçolli: Unë a? Jo, hera e parë, hera e parë s’kam dalë kurrë, s’kam dashtë me dal publikisht se nuk osht’ për lavdatë, nuk osht’ për asi… por me kry punën, me mujt njeri me kry punën. Edhe tash me të thanë të drejtën ishte shumë me randësi kur patëm qetash manifestimin me 2 të këtij muaji, në fshatin Lumbardh atje, ishte krenari me marrë pjesë edhe erdhën prej të gjitha trevave, erdhën edhe prej Shqipërie, Don Lush Gjergji, kenë rektori i universitetit, e ishin të gjithë ata që ishin gjallë, po ata të ndjerët kanë vdek tash. Na shkojke menja, bile,thojsha qe gjysa me pasë qenë edhe ata tash, edhe në liri me festu këtë, s’ka qenë gja ma mirë. Por, ishte vlerat me i, po du me ardhë deri te kjo pika si vlerat osht’ mirë me i mirëmbajtë, me i avancu prapë se ai osht’ ni virtyt i popullit tonë, ka qenë.
Erëmirë Krasniqi: Çfarë jete ka pasë mandej familja juj në të ‘90-tat, por edhe familja e gjanë?
Selman Boçolli: Familjen tonë menjëherë mas pajtimeve, kanë nshu [vërshu], nuk kam mujt me marrë me mend, kanë nshu prej krejt Kosove me ardhë me pa, na nuk kishim vdekje. Mu ka dashtë tri javë me marrë pushim këtu që me qenë prezent, m’u sjell mirë edhe ata që vijnë edhe thojshim, ma së pari vijshin të na, e masanej [te ata], se u kanë djalë i dhimbshëm se i pa ndëgju as pa kurrgja osht’ vra në bjeshkë atje para gjave. Po edhe i tyne ka qenë i mirë, po taksirati e thojshin, “A ju jet hatri juve, të shkojmë edhe te ta pak?” Thashë, “Jo s’na jet hiç, unë vi me ju.” Herë vllau i madh, herë unë, herë ai vllau i dytë që ka qenë aty, kemi shku me ta së bashku atje.
Ni rast i kemi gjetë bile, jemi shku, i kemi gjetë kah dymdhetë ora, qashtu dymmdhetë e dhjetë i kemi gjetë në gjumë. “Aihhh” thanë, ishin përmbi 25 burra si dulën prej neve, nejtën pak ma shumë se pinë kafe. Thanë, “Na nuk mund të vijmë ma, se jemi prej së lergti,” “Jo,” thashë, “t’i çoj unë.” Jom hi edhe kom trokit shumë kështu, me guximin si i thonë ashtu, kom hi kah prallazi tjetërkah e kom çelë derën, e kom thirrë, e kanë dalë.
Aty e kanë pasë ni frikë, e kom pa që osht’ fakt se edhe unë edhe gjithkush, “Shka u ba?” A din, masi kanë ra në gjumë edhe i kemi çu edhe kurrë, thojnë, “Ma mirë. Nuk ta harrojmë atë faleminderim që e ke ba se me na i kthy ata burra, e na me kanë në gjumë na jetë ni shenj e keqe për Boçolltë”. Kështu që, kësisoji kanë dalë, nja gjashtë muj nuk ka pra tu ardhë tu pa turmat, u dashke me prit në rrugë s’di sa tu ardhë me pa edhe me ba përhajer pajtimin e ktyne gjaqeve.
E atë pajtim osht’ dashtë me qenë edhe i përgatitun edhe me majtë, se lehtë osht’ momenti a dishka, por me majtë me fëmi, me burra, me ndërmjetësime të ndryshme, me miq, ka tulifarë fjale e çdo gja. Unë kom qenë ai, si i thojnë, unë isha vllau ma i vogël, por në mënyrën ma të mirë e ma të urtë e ma të asine me ju thanë të mive, “Nuk ka me hi në biznis me ta, jo që i kem si armiq, se tash u hek ajo perde, por aty pa u ardhë deri te fjalosja a diçkafës kur të hysh në biznese të kqija, të mira ose të kqija, atëherë na i mshojmë shkelem edhe qasaj që e kemi ba”. Me shku të pakufizum në dekë, në dasëm edhe në çdo gja si thojnë, në format zyrtare çka janë, por jo edhe për çfarëdo pune po shkoj po hyj në oborr, a osht’ kush a s’osht’ kush a? Se huazimet që i marrin, e ato.
Kështu që, osht’ dashtë me qenë të përgatitun edhe në afatgjatë për mos me pasë fërkime, asni lloj fërkimi kurrkund edhe unë mendoj që shembull osht’ prej të gjitha tjerave trevave, që edhe mahiten edhe kështu janë në të gjitha anët, mirëpo kurrë ni fjalë të randë, as na prej atyne, as ata prej neve nuk e kanë pasë. Kështu që, ka nxanë ni vend shumë të mirë pajtimi edhe osht’ ni shembull i mirë, jo vetëm sa për formalitet ose kështu, po osht’ me të vërtetë real ka qenë, edhe kështu.
Erëmirë Krasniqi: Qysh kanë qenë të ‘90-tat mandej?
Selman Boçolli: Urdhno?
Erëmirë Krasniqi: Qysh kanë qenë vitet e ‘90-ta mandej për juve mas pajtimeve, po mendoj jetnat e juve personale?
Selman Boçolli: Po, mas pajtimeve, ata s’shkun as gjashtë a shtatë muj u ndanë në mes veti. Ju kom ba projektet, nja tre vetëve ju ra me shpija. Ju kom ba projektet, ja kom përcjell kur shkojsha prej ktuhit e kështu, janë shumë të knaqun. E, në formë si thojnë vllaznore nuk kem pasë [rast], po jo edhe qaq shumë me u përzi. Mandej mas ni viti e gjysmë edhe na u ndamë. Por, edhe pse jemi nda prapë kanë shku të gjitha gjanat ashtu në nivelin që duhet mas miri.
Erëmirë Krasniqi: A ju qitën prej punës ’90-tave?
Selman Boçolli: Në vitin ‘93-tën më kanë qitë prej pune, po sikur krejt kolektivin. Unë kom punu në ndërmarrje publike banesore. Aty pak janë vonu këta me na qit ne prej pune sikur të tjertë. Arsyeja qëndron se ka qenë ni drejtor malazez, mos të tham kështu, po ka qenë ma i përmbajtun edhe ka thanë haptaz që, “Në qoftë se zgjidhna edhe ni mandat asnjo prej punës nuk e qes!” Për atë punë edhe e kanë hekë atë për qatë janë vonu pak edhe e kanë hekë atë edhe na kanë… mandej si e hekën atë, i erdh atij brenda ni muji na kanë qit prej pune, 28 prej shqiptarë që kemi qenë. I kanë nalë nja tre a katër bashkëpunëtor të tyne, na i dimë ata kush kanë qenë edhe kështu, s’osht asnjo problem.
Erëmirë Krasniqi: Në cilën organizatë? Në “Ramiz Sadiku” apo ku?
Selman Boçolli: Ndërmarrja publike e banesave. Na i kemi ndërtu të gjitha banesat në Prishtinë në atë kohë vetëm nëpërmes ndërmarrjes tonë. E na ju kemi shitë organizatave shoqnore, publike, shteteve e krejt edhe ata tanshi i kanë nda punëtorëve të vet. Kështu që, i vetmi pa konkurrencë kemi qenë, pak jemi kanë me hile se s’kemi pasë konkurrencë të ndërtimit kurrkush, veç na. Por, qashtu ka qenë sistemi atëherë, secili qytet, secila komunë e ka pasë ka ni ndërmarrje u quajtë “BVI” për banim dhe lokal afarist. Sikur këtu, sikur në Kroaci, sikur diku në Maqedoni, sikurnë Serbi, i njëjti sistem ka qenë ligjor qashtu.
Erëmirë Krasniqi: Qysh e keni kalu luftën, ‘99-tën?
Selman Boçolli: Në ‘99-tën… ne jena kanë qaty ‘93-tën deri në… mu m’u ka dashtë me shku ni vjet e gjysmë në Gjermani me punu. Këtu s’ma ka marrë menja se ka të shkojshe u dashke me organizata të tyne [serbe] me qenë, nën hijen e tyne dikun ose kështu. Edhe jo që qaq shumë për patriotizëm, po nuk kom mujtë me qenë në atë mënyrë, me ju përulë, me të shkel ai qysh po donë, tulifarë asi…. Edhe kështu m’u ka dashtë me shku dej në Gjermani. Njiherë kom qenë në pushim, i kom bo qato përfitime që për nja shtatë a tetë vjet, a dhetë vjet i kom pasë të sigurume. Po mendoj, kështu se s’kemi qenë të përgatitun as na atëherë edhe ishim nda na prej vllaznive atje.
Në Frankfurt kom qenë, vllaun e kom pasë atje e jom kthy mas ni viti e gjysmë, kem vazhdu. Në ‘96-tën kom ardhë. Unë e hapa me qato të holla ni dyqan aty pak, e mora me qera, i afrova pak fëmitë, po ‘99-tën, ‘98-tën, ‘99-tën demonstrata u dashke me mshel krejt atë dyqan edhe me dalë krejt komplet në demonstrata edhe në protesta. Kështu që, në ‘99-tën kemi dalë, kemi shku në Maqedoni me gjithë mahalla jonë, të organizum kemi shku në Maqedoni.
Erëmirë Krasniqi: A ju qitën prej mahallës, a?
Selman Boçolli: Urdhno?
Erëmirë Krasniqi: A ju qitën prej mahallës, a ju përzunën a, a dolët të organizum?
Selman Boçolli: Jo, jo, prej mahallës tonë nuk na kanë qitë, po patëm bo [fjalë] na që mos me na, deri të na qesin dhunshëm mos me shku kurrkush të mahallës aty. Por, në disa mahalla përreth paskan pasë gjujt natën dikun edhe më kanë thirrë në telefon, se punojshin telefonat, ndoshta pak mas shumti janë mbështet në mu, “Mos shkofsh ti kurrkund, as na s’po shkojmë”, edhe tash i shkojshin varg punët. Atë ditë kur kemi dalë prej ktuhit, më ka thirrë në telefon nifar Krasniqi, vllau i Avdyl Krasniqit, doktor që osht’, Gjemajli, tha, “Na u ka keqësu puna edhe tre vetë tjerë nuk kem qare pa dalë, se kemi ku me ndejt”.
Në qetë farë mënyre, edhe në ni vend tjetër ashtu, edhe në ni vend tjetër kështu, edhe se di vetvetiu ishin bo kerret atje, thanë, “Jem ka të presim veç ty, me dalë me ju pri se s’janë ka dinë.” Unë u ktheva, tash ma në detale, kanë qenë tre djem studenta, kanë jetu në ni bodrum të kojshisë aty edhe paksan pasë lanë porosinë, “Na nuk dimë kur delni ju, veç pash Zote kallxonani se ne na vrasin qetu e s’dimë gja.”
E djali i vogël, i treti më ka thanë, “Babi, a ju ke kallxu atyne?” Thashë, “Po unë s’e di kurgjo”. Tha, “Po ata metën aty”. Njoni u konë shku në UÇKë, e dy metën aty. Jom kthy e kom lanë kerrin dhezun e jom kthy e i kom marrë edhe ata. Njo e kom shti në kerr tem, i shtati më radhë ka qenë në kerr temin edhe njo e kom shti në të kojshive. Atëherë nuk vetshin, veç a munesh me hi. Edhe s’e harroj kurrë i kemi qitë deri atje edhe e kanë pasë fatin edhe kanë dalë përtej kufinit ma të parët, se ata s’kanë pasë obligime, ka ni çantë edhe dulën atje, më tregun se kanë dalë atje.
Kështu që, na në Bllacë nuk kemi hy, koha Bllacës ka qenë, kemi nejtë në kerre. Ka ardhë urdhni me u kthy, as anej s’lejshin me dalë edhe knej veç mu kthy. Jemi kthy, i vogël ka qenë këtu. E dita që osht’ ni tradhti e madhe, po s’kishe ça me ba. Kur jemi nisë herën e dytë, jemi përgatit pak ma mirë. Çka kisha të holla si thojnë, ja ndava fëmijve, ja ndava shoqes, adresat njonit. Po mendoj, se atëherë s’ka pasë mobila, por telefoni [fiks] kudo që të sillesh, e ke [numtelefonin, kanë nejt nja tre-katër familje aty. Sillnu aty si central e ajo na tregon edhe për tjertë, edhe njoni me tjetrin kështu që nuk dishim se ku ndahem edhe çka të bajmë edhe gjithkush i pavarur. Fëmitë i kom pasë, ma të madhin në vit të dytë në gjimnaz u konë, tjetri u konë në vit të tetë, tjetri u konë në vit të gjashtë në fillore. Unë i kom pasë të vegjël, kështu që patën fatin herën e dytë dulëm mas dhetë të natës, tanë ditën kemi prit e kemi dalë kemi shku në Stankovec.
Prej Stankovecit jemi shkru, aty kemi kujdestaru, kishe po organizojmë se jo dikush parolla, “Po vijnë shkijët natën, po na prejnë natën a sen”. Vetë kom qenë roje me tre, katër vetë, shokë që jemi kanë atje që jemi pa. Po ajo s’osht’ me randsi sikur na jemi pak euforik kështu. Edhe djali koka konë shkru për Kanadë me shku. Na kanë dalë emnat, gati të fundit kemi qenë edhe jemi shku në Kanadë.
Erëmirë Krasniqi: Qysh keni kalu në Kanadë? Sa keni nejt?
Selman Boçolli: Në Kanadë na kanë prit nuk e di as Zoti as kush ma mirë, se çdo gja çka duhet. Na punkti jonë kanë qenë rreth 1280 vetë edhe në ni kazermë të ushtrisë atje që i bajnë ushtrimet ma speciale, ushtri, e nivelit ma të lartë të Kanadës, verës ka dy javë, ka dy javë, po krejt ka qenë në disponim tonin. Me restorante, me hotele, po mendoj, me televizion, e me salla me krejt çka ka qenë, po nuk osht’ tash m’i përmend ato llukse. U dashke m’u organizu edhe aty se edhe aty ka qenë problem i madh. Filluan m’u therrë me thika në mes vete, kishin harru kështu që…
Nuk patëm qare pa u organizu edhe me i udhëheq. Mu më banë udhëheqës, pa i njoftë tjertë hiç kurrkund, hiç atje. Më banë udhëheqës të kampit aty. Edhe unë i zgjodha nja katër a pesë që kurrkund s’e njifsha aty shumë edhe për çdo javë i kemi pasë ka dy herë mbledhje paraprake me ta. U organizova shkollat m’i bo në oborr aty, bile më thanë, për ni muj se keni me shku në shtepija m’u shpërnda nëpër qytete. E s’e harroj i pata thanë atij drejtorit të emigracionit, “Po ma mirë ni ditë shkollë, se 29 nëpër rrugë e tuj vrapu andej e këndej, probleme në mes veti.” Tha, “Qashtu osht’, veç çka po donë?” Tha, “Na i kanë pru bankat, na i kanë pru tendat”. [Atë] Masdite kom punu shumë.
U dashke me i evidentu se kush osht’ mësues, kush jep mësim në fillore, kush jep mësim në shkollë këtu edhe evidencën. Mos me çu ma gjatë, krejt e bana evidencën me kuadrat me krejt çka janë edhe e bamë konstituimin e shkollës, drejtorin e shkollës, na kanë qenë tre prezent aty, thanë, “Na hala s’kem pa qesi organizimi qaq të shpejtë edhe qaq të mirë.” Por, kur dojnë njerëzit bajnë, a din, se ishte sjellja e mirë, por edhe përveç anglishtes që u organizojke, filluan edhe shkollat…. Nuk ishte çështja e mësimit po filluan me biciklla t’u ua falë njerëzit e t’u u rreh fëmija në mes veti e kta, tanshi babat, prindët e tyre ishin aty plot, po mos me çu ma gatë. Shyqyr që e kaluam qashtu mirë edhe masi majshim mbledhje me ta çdo gja ka qenë në rregull, ok.
Erëmirë Krasniqi: A u bartet mandej nëpër vendbanime të juja në Kanadë, sa qëndrut aty?
Selman Boçolli: Ata kanë zhvilluar biseda vazhdimisht me ne edhe ata kanë komuniku me qytete të ndryshme. Ne na ka ra puna me shku në Kalgari [Calgary]. Në Kalgari atje e kemi pasë banesën katër dhomshe edhe banesën osht’ dashtë me pagu, qeranë, por me të hollat që i jepshin ndihma ata, me qato me i menaxhu mirë jetojshe mirë. E paguajshe qeranë edhe të gjitha në rregull, por me ja nisë me harxhit po ashtu nuk delshin as ato atje.
Kështu që, për fëmijë jepen veshmbathje edhe kur u çelën tani këto shkollat, lajmet e sene, edhe fëmija, fëmija ma tepër kështu edhe vetë me hini në mendje. Mendja pak nashta, edhe s’po di kajher njeri, edhe unë kom mendu mirë atëherë, por tash mendoj që i pasna pa marrë në qafë. Se thojsha, “Unë fëmitë e mi m’u bo sebep e me i lanë në Kanadë, jom qai autori keqbërës për fëmitë e mi? I hupa. Ata s’kthehen ma kurrë atje.” Në qoftë se dojnë ata le të shkojnë vet ku të dojnë, po prej meje mos të kanë qatë edhe mënyrën se qashtu kur u hapen shkollat edhe këta patën qef krejt komplet edhe u kthym.
Më pranuan mu në gjimnaz me jep mësim në matematikë se hinë… i shtinë këta fëmitë tonë nëpër teste. Kanë dalë se ato nuk osht’ puna vetëm qatë vjet, po tri-katër vjet përpara pak mësim osht’ majtë, e të papërgatitur. Ka dalë rezultati shumë i dobët, edhe matematikë e fizikë, e qeto për me njii orë plotësuese e kanë marrë me i jep mësim në gjimnazin e tyne. E në gjuhën shqipe e kom pasë edhe këshilltarin, a po e respektoj se e kanë programin e kanë të përcaktum, e krejt kanë qenë prezent edhe kësisoji po mendoj e përfunduam edhe nja tre muj aty në Kalgari. Erdh koha mu kthy edhe u kthyem.
Erëmirë Krasniqi: A jeni kthy në shtator apo qershor apo?
Selman Boçolli: Në tetor jom kthy, në tetor jom kthy.
Erëmirë Krasniqi: Çka keni bo mandej këtu?
Selman Boçolli: Në tetor, menjëherë të nesërmen e dille ka qenë, të hanën më kanë thirrë do shok aty që i kom pasë atje, kom shku në punë. Edhe atje kur shkum, prej zeros, kurgjo. Pa rroga, pa kurgjo me organizu. Ata paskan pasë shku edhe në shtator, ni muj përpara edhe kanë taku edhe serbet aty kur kanë shku edhe ni kohë, veç kur ata të organizuar për ni ditë edhe s’kanë ardhë ma.
Unë nuk i kom taku aty, shyqyr. Kanë shku para se me shku unë, e tash fillum na pak me aktivizu nja dy muj a tre qashtu pa rroga edhe tanshi fillum. I kom kry bile nja shtatë objekte që s’janë kry prej atyne, me kohë, se jo përnjëherë, kah njo ka njo. Edhe atëherë edhe profiti jonë ishte përqindja ligjore e jona që metët prej atyne edhe qasi mënyre rrogat e shpenzimet…. Kemi qenë, mos me qenë lavdatë po na ça kem punu, kem punu me banka, xhirollogari në bankë, se jo me kesh pare.
E tash ata e paskan qenë t’u i përcjell gjitha shtetet e perëndimit, kur kanë ardhë nja gjashtë vetë prej Belgjike. E ata kanë pa që kjo po përparon, meqenëse ka qenë ProCredit banka e vetmja atëherë, që tanë qatë qarkullim që e kemi ba, “Kjo koka firmë shumë e suksesshme” edhe kanë ardhë me bashkëpunu me ne, edhe me na ndihmu ne. Edhe, “Me ardhë edhe ju, m’u organizu e me ardhë te na, shka po doni? Ndaqi material ndërtimor, ndaqi dishka tjetër, që u jepim me ni kohë të caktume masi p’e ndijmë atë siguri, pa të holla veç me mëkëmbë ate”.
Mirëpo, për fat të keq nuk i kemi pasë drejtorat, jo veç të parin po edhe gjithë të tjerët, nuk kanë qenë mirë, sytë i kanë pasë veç me keqpërdor. Edhe nuk shkum atje edhe metëm me qato fuqitë tona. E kemi majtë deri vonë qetash. Unë kom dalë qe ni vit e gjysmë në pension, kom dalë.
Erëmirë Krasniqi: Kur osh’t…. A osht privatizu kjo ndërmarrje?
Selman Boçolli: Jo, jo, kjo osht’ ndërmarrje publike. Ndërmarrje publike edhe sot funksionon veç nuk ndërton. Për çka osht’ e themelume, osht’ për me ndërtu e tash që nja katër, pesë vjet nuk punon kurrgja vetëm mbledhë qeratë e lokaleve.
Erëmirë Krasniqi: Ah, se ka prona shumë.
Selman Boçolli: Ka prona shumë të qytetit, pesëqind e diçka lokale i ka në menaxhim.
Erëmirë Krasniqi: Edhe mundet prej tyne me mbijetu?
Selman Boçolli: Gjysmën e ma shumë i kemi pasë të uzurpume, tjetërkush ka marrë qera, por kadal-kadale m’u ka dashtë me… kështu që, tash veç me qato qeratë e tyne po jetojnë, edhe ndërtim nuk ka ma tashti prej tyne. Pak ju lodha edhe unë, po kërkoj falje, faleminderit.
Erëmirë Krasniqi: Unë po mendoj që intervista u kry por nëse doni diçka me shtu, diçka që mendoni që s’e keni thanë, lirisht…
Selman Boçolli: Qekjo osht’, nuk di, nji qind herë me folë, ndoshta naj fjalë përpara, naj fjalë përmas qaty, realiteti.